Sevgili hocam Dr. Şebnem Özdemir ile birlikte kaleme aldığımız “Geleceğin Meslekleri” isimli kitabı bitirip yayına çıkarmayı başardık. Çok hassas bir konuda detaylı araştırma yapmayı gerektiren bir kitaptı ve bizi gerçekten yordu. Kitabı bitiremeyeceğimizi düşündüğümüz zamanlar bile oldu 🙂

Kitabın Ön sözünü aşağıda paylaşıyorum.

Meslekler; ortalama iki insan ömrünün toplamı kadar bir süredir zaten hep değişiyordu, ancak bu dönüşüm hızı o kadar yavaştı ki pek çoğumuz hem fark edemedik hem de etkisini şiddetli şekilde hissedemedik. Öte yandan hem teknolojideki değişim hızı hem de uygulama sahasının genişlemesi ile 2016 yılından itibaren pek çok önemli kaynak, mesleklerin sanıldığından daha hızlı şekilde değişeceğini vurgulamaktadır. Üstelik bu sefer değişimin hızı insan ömrü kadar değil, sadece 5-6 yıl olarak tahmin edilmektedir. 5 yıl, bir mesleği hedefleyerek üniversiteye giren bir gencin, mezun olduğu zaman hedefinin (mesleğinin) büyük ölçüde değişmiş/güncellenmiş olması demektir. Peki insanoğlu bu hıza, değişime nasıl adapte olmalıdır? “Geleceğin Meslekleri” kitabımız, değişimin tetikleyicileri hakkında bilgi vererek, olası meslekler ve bu mesleklerin arka planı hakkında aklınıza takılanları ve karanlıkta kalan noktaları aydınlatmak amacıyla hazırlanmıştır.

Geleceğin mesleklerini anlayabilmek için öncelikle böylesine bir değişime bizleri götüren ana tetikleyicileri konumlandırmak gereklidir. Kitabın ilk bölümünde, ilk tetikleyici olan yeni endüstriyel devrime yer verilmiştir. Çünkü her endüstriyel devrim radikal değişimler yaratmış, insanlık önce isyankâr, sonra kucaklayıcı ve daha sonra da sürükleyici rolleri ile yerini bulmuştur. Dijital dönüşüm, endüstri 4.0, akıllı toplum 5.0 gibi farklı tanımlamalarla anlatılan bu yeni sanayi devrimi, her sanayi devriminde olduğu gibi insanlık için hem tehdit hem de fırsat anlamına gelmektedir. Kendi bildiklerinize sıkı sıkıya sarılır, yeni bilgiler kazanmayı, öğrenmeyi reddederseniz dönüşümün tehdit eden yüzüyle karşılaşmanız kaçınılmaz olacaktır. Ancak her gün yeni bir merakla zihninizi açar, araştırarak, okuyarak onu beslerseniz dönüşümün sunacağı fırsatlar sizi hayrete düşürecektir.

Kitabın ikinci bölümü, ikinci tetikleyici olan veriye ayrılmıştır. Veri; iyi ya da kötü değildir, ancak ona hükmetmek için toplayanın, işleyenin amacı doğrultusunda hizmet eden sadık bir hizmetkârdır. Bu hizmetkârın (verinin) gücü, Edward Snowden’in parmaklarından tüm dünyaya yayılarak, yıkıcı ve aydınlatıcı olabileceği gibi Afrika’nın bir köyünde susuzluktan ölmek üzere olan çocuklar için umut kaynağına dönüşebilecek güçtedir. Bu gücü anlamak, sürekli veri üreten insanlar olarak bizleri, pek çok anlamda korunaklı kılacaktır. Çünkü mevcut yapay zekânın veriye muhtaç olması, insanı “altın yumurtlayan kaz”a çevirmektedir. Ürettiği her veri ile internet devlerinin, çeşitli şirketlerin yapay zekâlarını besleyen insan, haklarının farkında olmalı, kendi iyiliği için “kendi altın yumurtasına” sahip çıkmalıdır.

Kitabın üçüncü bölümünde, son tetikleyici olarak yapay zekâya yer verilmiştir. Oluşturduğu imkânlar ile yeni bir yaşam biçimi sunan yapay zekâ, aslında insanlığın, kendini anlama gayesi adına en derin ve en naif hamlesidir. İnsanlık; Antik Yunan’dan 1818 yılında yazılmış Frankenstein’a, vatandaşlık almış Sofya’ya, Terminatör serisinin ölümcül yüzü Skynet’e kadar hep yapay zekâyı hayal etmiş, korkmuş, denemiş, yılmış ve yeniden denemiştir, denemektedir. Bu denemelerin hayatımızı önemli ölçüde değiştireceği artık aşikârdır. Bu nedenle insan, değişimin ana odağını iyi anlamalı, katkısının, varlığının nelere neden olabileceğini iyi bir şekilde çözümlemelidir. Yazarlar olarak, yapay zekânın henüz varacağı noktaları tahmin edebilmenin insanlık için zor olduğunu kabul ediyoruz. Ancak bu zorluk; bilime meraklı binlerce dimağı keşfetmekten ve yenilikler üretmekten alıkoymayacaktır. Tıpkı sihirli fasulyeler masalındaki gibi “yapay zekâ”, sonunun nereye varacağını kestiremeden toprağa ektiğimiz fasulyelerimizdir. Sabah kalktığımızda göğe uzanan fasulye sırığı (yapay zekâ) ile ilgili emin olduğumuz tek şey, insanlığı gökyüzünün/görülenin ötesine taşıyacağıdır.

Kitabın son bölümü gelecekte var olacağına inandığımız mesleklere yani geleceğin mesleklerine ayrılmıştır. Gelecekteki her meslek açık görüşlü olmayı zorunlu kılmaktadır. İzlenme rekorları kıran bir filmin çokça güldüğümüz “Zeki Müren de bizi görecek mi?” repliği, zekice tasarlanmış bir mesaj içermektedir. Bu mesaj; yeni bir teknolojiyi kabullenmekteki önyargılarımız, mevcut kalıplarımıza uydurma çabamız ve gerçekliğine duyduğumuz korkunç şüpheciliğimizdir. Bu alaycı tavrımız, doğamız gereği halen değişmemiştir. Bu tavrı sürdürmeye devam edersek, geleceğin dünyasında çok güldüğümüz repliğin benzerleri bizler için kullanılacak, çokça kınadığımız hattatların konumuna, tarih bizleri yerleştirecektir.

Mesleklerdeki değişim, 20 yıl öncesine kadar önümüze konan mavi ve kırmızı hap gibiydi. Kırmızı hapı seçerek değişimin getirdikleri ve götürdüklerine gözümüzü kapatabiliyor ve görmezden gelebiliyorduk. Mavi hapı seçenler “Hadi canım bunun da mesleği mi olurmuş?” dediğimiz işlerle uğraşmaya çoktan başlamışlardı. Ancak içinde bulunduğumuz çağda önümüzdeki masada artık sadece mavi hap var. Bu kitap, mavi hapı almanızda sizleri cesaretlendirecek ve Alice Harikalar Diyarında masalındaki gibi sıkışıp kaldığınız tavşan deliğinden kurtularak, yenilikler dünyasına adım atmanızı sağlayacaktır.